OME HENK (N.F. Israel), 1942. DE WAARHEID in de Distelvoorstraat 24

December 2007, door Mevr. Snip-Douwma

In de loop van 1942, vanaf circa juni van dat jaar, kwam ene N.F. Israel, geboren 30-08-1904, geregeld op bezoek bij de familie Douwma. Hij had een illegaal persoonsbewijs op naam van Henk van de Zande, een NSB'er die woonde in de Sneeuwbalstraat, ook in Noord. Wat er met die NSB'er was gebeurd of waar hij verbleef was onbekend.

Op verzoek van het communistisch verzet ging Ome Henk zich met de inhoud en de organisatie van de illegale De Waarheid bemoeien. Hij werd door de kinderen Ome Henk genoemd. Hij was vooral ook de eindredacteur van De Waarheid. Hij zorgde voor de kopij en de bewerking daarvan en tikte alles uit zodat de uitgaven gestencild konden worden. In de loop van de oorlog verschenen er dagelijks 3300 nieuws-bulletins en Vrijdags 2750 kranten met een dikte van 8 tot 12 pagina's. Voor al dat werk was Ome Henk eindverantwoordelijk. Voor papier om De Waarheid te kunnen drukken zorgde W. van 't Hek die woonde aan de Distelweg.

Israel was gedwongen in de loop van de oorlog formeel onder te duiken en een andere identiteit aan te namen. De Duitsers maakten jacht op joden en Israel kreeg eigenlijk een nieuwe identiteit als partner van mevrouw Douwma (nadat bekend was geworden dat haar man in 'Neuengamme' was overleden). De vrouw van Israel - een niet-joodse - woonde in Tuindorp in Noord. Israel heeft nooit een relatie gehad met moeder Douwma, want dochter en moeder sliepen in een bed. Israel sliep op de kamer van zoon Piet. Soms werden er in geniep ontmoetingen georganiseerd tussen Israel en zijn vrouw uit Tuindorp. Voor de vervaardiging van De Waarheid was de hulp van de gehele familie Douwma onontbeerlijk. Zowel moeder als zoon en dochter hielpen mee met het maken ervan. In de kleine woning aan de Distelvoorstraat stond de stencilmachine op de keukentafel en werd meestal bediend door moeder Douwma. Dochter raapte de vellen papier bij elkaar die op het dressoir lagen uitgestald en de zoon maakte er rolletjes van. Er ging een bandje omheen waarop soms een voornaam werd geschreven. Al die rolletjes werden in de grote beugeltas geladen en door mevrouw Snip naar het Mosplein in Noord gebracht alwaar ze werden overgegeven aan mensen die zorgden voor de verspreiding ervan. Die beugeltas werd ook gebruikt voor de boodschappen. Omdat er nogal wat mensen mee aten in het gezin Douwma - ome Henk, andere verzetsmensen, soms onderduikers, en mensen die hielpen bij het maken van De Waarheid - moesten er flink wat boodschappen worden gedaan. En veel was op de bon, zodat het een hele administratie was uit te zoeken wie welk product op welke bon kon kopen. De boodschappen werden - waarschijnlijk vanaf tweede helft 1943 - door mevrouw Snip altijd gehaald bij de Sperwer aan de Hagedoornweg. Dat was best een eindje tippelen vanaf de Distelvoorstraat. Mevrouw Snip herinnert zich nu nog hoe verschrikkelijk zwaar die tas was. Als het luchtalarm ging, was ze niet in staat om met de tas een veilig heen komen te zoeken in de schuilkelder onder het Mosplein. Ze kroop dan maar tegen de gevel van een huis aan om zich enige bescherming te geven.

In het huis van de familie Douwma werden onderdelen voor broches gemaakt. In de herinnering van mevrouw Snip was Ome Henk, waarschijnlijk in Deventer, directeur geweest van een fabriek waarin onder meer zink werd verwerkt. En dat zink werd tot kleine plaatjes gesneden waarop de bevestigingsspeld werd gemaakt waarmee broches op kleding konden worden bevestigd. Als er weer een flink aantal van die onderdelen gereed waren, moesten die op een andere locatie in Amsterdam aan de broches worden bevestigd. En ook die onderdelen werden in de bekende beugeltas, waarin ook De Waarheid werd getransporteerd, meegevoerd naar elders. Met het maken van de broches - die werden verkocht - werd geld verdiend. Vijf procent van de opbrengst ging naar onderduikers die niet voor de kost konden werken, maar natuurlijk wel te eten moesten hebben.

De productie van De Waarheid ging voorspoedig in de Distelvoorstraat 24. Het meeste werk in huize Douwma werd gedaan door moeder Douwma. Niet alleen zorgde zij er voor dat soms een flinke koppel mensen van onderduikers, verzetsstrijders en de familie te eten had, zij deed ook het meeste praktische werk aan het vervaardigen van De Waarheid. En voorts stond zij klaar indien de vroedvrouw niet op tijd aanwezig was of om wat voor reden niet kwam opdagen. Vanwege haar EHBO-diploma mocht moeder Douwma ook buiten spertijd buitenshuis verkeren.